Boecjusz i problem uniwersaliów

Opublikowany Autor blogksiazki

Problem uniwersaliów to jedno z najsłynniejszych zagadnień w historii filozofii: jego dzieje zaczynają się od sporu między Platonem i Arystotelesem, którzy sformułowali dwa klasyczne rozwiązania problemu – teorię idei i teorię formy. W średniowieczu dyskusja nad nim była tak zaciekła, że to przede wszystkim z okresem scholastyki kojarzymy określenie „spór o uniwersalia”. Historia problemu trwa do dzisiaj; współczesna debata nad zagadnieniem bytów ogólnych, nad relacją między tym, co ogólne, i tym, co jednostkowe, wydaje się równie intensywna, jak w średniowieczu. Zagadnienie uniwersaliów rozumie się najczęściej jako problem ontologiczny – jako pytanie o to, czy istnieją byty ogólne. W swojej książce autor stara się wyjść poza tę perspektywę. Pokazuje, że problem uniwersaliów to coś więcej, to próba ustalenia, jakie są relacje między ludzkim poznaniem – dokonującym się zazwyczaj w kategoriach ogólnych – a rzeczywistością, która składa się przede wszystkim z tego, co jednostkowe. Wybór Boecjusza jako głównego bohatera książki o uniwersaliach nie jest przypadkowy. Historycy zgadzają się co do tego, że jego teksty były główną inspiracją sporu o uniwersalia w średniowieczu. Ciekawe jednak, że mimo uznania dla roli, jaką odegrał Boecjusz, jego koncepcje były dotąd omawiane bardzo wyrywkowo. Tak więc książka stanowi pierwszą wyczerpującą monografię na temat Boecjuszowej koncepcji uniwersaliów. Jeden z ważniejszych wniosków, jakie płyną z tych analiz, dotyczy miejsca Boecjusza w dziejach problemu uniwersaliów. Autor formułuje tezę, że to Boecjusza należy uważać za autora, u którego po raz pierwszy pojawia się w precyzyjnej formie stanowisko „realizmu umiarkowanego”, będące jednym z trzech klasycznych stanowisk w sporze o uniwersalia.

Tomasz Tiuryn (ur. 1978) jest doktorem filozofii, pracuje jako adiunkt w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Studiował filozofię i filologię klasyczną na Uniwersytecie Warszawskim. Pracę doktorską napisał pod kierunkiem prof. dr hab. Dobrochny Dembińskiej-Siury. Zajmuje się filozofią starożytną i średniowieczną, przede wszystkim historią ontologii (Arystoteles, Aleksander z Afrodyzjas, Boecjusz, metafizyka XII wieku). Interesuje się również dziejami greckiej i łacińskiej terminologii filozoficznej. Publikował m.in. w „Etyce”, „Studiach Antycznych i Mediewistycznych”, „Przeglądzie Filozoficzno- Literackim” oraz „Meandrze”; jest autorem studium Status formy w Metafizyce Arystotelesa (Studia nad historią filozofii starożytnej i średniowiecznej, t. II). Przetłumaczył kilka ważnych tekstów Boecjusza dotyczących uniwersaliów (fragmenty z komentarzy do Isagogi, rozprawa O podziale). Obecnie pracuje nad przekładem komentarza Boecjusza do Hermeneutyki Arystotelesa. Zajmował się również krytyką filmową, pisząc m.in. dla „Filmu”, „Gazety Wyborczej”, „Życia Warszawy” i „Czasu Kultury”. Jest laureatem nagrody dla młodych krytyków filmowych im. Krzysztofa Mętraka z 1999 roku. Przez pięć lat był w jury tego konkursu.