Słowo „melancholia” w języku współczesnym ma bardzo różne znaczenia. Oznacza, po pierwsze, chorobę psychiczną; po drugie, nazywa cechę charakteru, która ujawnia się także w budowie ciała i wraz z temperamentem sangwinicznym, cholerycznym i flegmatycznym tworzy system „czterech temperamentów”; po trzecie, określa również przejściowy stan ducha; czasem bardzo przykry, deprymujący, czasem zaś tylko gnuśny czy nostalgiczny. Zainteresowanie melancholią wydaje się dziś bardziej żywe niż kiedykolwiek. Czy nie dlatego, że ów przedmiot, niezależnie od historycznego kontekstu, porusza problemy, które w sposób szczególny dotyczą współczesnych ludzi? Zbiór Saturn i melancholia to książka-legenda, erudycyjna, wielokrotnie przepracowywana, w aneksach i dodatkach reagująca na ciągle pojawiające się nowe prace z dziedziny psychiatrii i medycyny, historii i filozofii, religii i teologii, astrologii i alchemii, literatury i sztuki.